Centrum terapii i informacji
Zaburzenia odżywiania ogólnie

 

Zaburzenia odżywiania ogólnie

 

1. Zaburzenia odżywiania jak są definiowane?

 

Zaburzenia odżywiania to grupa zaburzeń cywilizacyjnych, które dotykają coraz większą liczbę osób młodych i nastolatków. Zaburzenia te to złożony wachlarz problemów, związanych z dezadaptacyjnymi wzorcami jedzenia.

Zaburzenia odżywiania zostały opisane w klasyfikacji zaburzeń psychicznych DSMIV i podzielona na następujące kategorie:

  • zaburzenia specyficzne (anoreksja, bulimia),
  • zaburzenia niespecyficzne (kompulsywne objadanie się, otyłość, ortoreksja, pregoreksja, bigoreksja, anarchia żywieniowa)

Wszystkie zaburzenia zostaną w dalszej części omówione i szczegółowo scharakteryzowane.

 

 

2. Kto cierpi na zaburzenia odżywania?

Powszechnie uważa się, że zaburzenia dotyczące odżywiania dotykają dziewczęta i kobiety. Jak pokazują jednak dane problemy tego typu dotyczą także chłopców i mężczyzn. Udział chłopców w ogólnej populacji pacjentów wynosi 5-10% (Freyberger, Schnaider 2005). Podobnie wyglądają dane dotyczące polskich pacjentów (Józefik 1994).

 

Najczęściej występującymi zaburzeniami odżywiania jest anoreksja i bulimia. Statystyki pokazują, że stosunkowo częściej oba zaburzenia występują w okresie adolescencji (dorastania) niż w wieku dorosłym.

 

Bulimia jest zaburzeniem odżywiania występującym częściej. Występowanie bulimii w okresie adolescencji określa się na około 2% populacji, w wieku dorosłym obserwowany jest spadek zachorowań i jest to około 1,3 %. W przypadku jadłowstrętu psychicznego dane wahają się w przedziale 0,5 do 1% populacji u młodzieży i odpowiednio 0,2 do 0,8% w populacji dorosłych (Józefik 1999). Warto zdać sobie sprawę, że są to w rzeczywistości olbrzymie liczby, jeżeli zdamy sobie sprawę, że populacja młodzieży powyżej 14 roku życia w Polsce 2 620 000.

 

Brak jest danych dotyczących zachorowań poniżej 14 roku życia. Jednak w praktyce klinicznej pojawiają się pacjenci w wieku 8-13 lat.

 

Zaburzenia odżywiania, w szczególności anoreksja i bulimia wymagają leczenia, ponieważ są chorobami, mogącymi zagrozić życiu. Niestety ponad 6% ludzi cierpiących na zaburzenia odżywiania umiera. Przyczyny są bardzo różne: od wyniszczenia organizmu, poprzez zaburzenia układu trawiennego lub sercowo-naczyniowego, aż do przypadków samobójstw. Dlatego tak ważne w przypadkach tego typu zaburzeń jest podjęcie wczesnego i efektywnego leczenia.

 

Praktyka pokazuje, że wśród chorych istnieją grupy, w których ryzyko zaburzeń odżywiania jest szczególnie duże. Wymienia się tutaj zawody, w których praca w sposób specyficzny wymaga troski o ciało, gdzie szczupła sylwetka jest wymogiem koniecznym są to przede wszystkim: baletnice, modele i modelki, dżokeje i inne tego typu zawody. Warto także wspomnieć, że ryzyko zachorowania wzrasta jeżeli w rodzinie wcześniej, któryś z ich członków cierpiał na tego typu zaburzenia.

 

3. Przyczyny zaburzeń odżywania

 

Etiologia zaburzeń odżywiania jest dość skomplikowana ze względu na to, że wymienia się wiele różnych czynników mogących prowadzić do ich wystąpienia:

  • presja społeczna związana z kultem szczupłej sylwetki. Lansowany przez media wzorzec, który w sposób szczególny dotyka młodych ludzi, aspirujących do sztucznie wykreowanego modelu życia jaki prezentują massmedia. Szczupłość jest remedium na wszystkie problemy, zapewnia szczęście, powodzenie staje się wartością samą w sobie
  • potrzeba kontroli nad życiem. Kontrola własnego ciała stwarza iluzję, panowania nad całokształtem życia. Często jest to jedyna sfera, w której młody człowiek może sprawować kontrolę. Niestety dzieje się dokładnie odwrotnie, przesadna dbałość o ciało prowadzi do utraty kontroli nad innymi sferami życia.
  • złe relacje w rodzinie. Zaburzenia odżywiania często są wołaniem o pomoc, uwagę, troskę rodziny, której chory nie otrzymuje lub otrzymuje w nadmiarze. Jest to paradoksalnie sposób wyrażania uczuć, komunikat i przekaz skierowany do najbliższych.
  • depresja. Jedzenie staje się chwilowym antidotum na zły nastrój.
  • niechęć do bycia dorosłym. Anoreksja hamuje niektóre zmiany fizyczne zachodzące w okresie dorastania.
  • niskie poczucie własnej wartości.czynniki genetyczne i osobowościowe.

4. Zaburzenia odżywiania jako choroba cywilizacyjna

Zaburzenia odżywiania zaliczane są do chorób psychosomatycznych. Związane są one niewątpliwie z rozwojem cywilizacji. Od ubiegłego stulecia obserwuje się znaczący wzrost zachorowań szczególnie w krajach zachodnich, w których kult szczupłej sylwetki lansowany jest niezwykle silnie. Istnieje zgodność, że w przypadku tego typu zaburzeń obok czynników osobowościowych ogromną rolę odgrywają czynniki społeczno-kulturowe.

 

Zaburzenia odżywiania występują przede wszystkim u ludzi młodych, bardzo podatnych na oddziaływania mediów i chłonących lansowane przez nie wzorce zachowania, życia i wyglądu. Dbałość o szczupłą, zgrabną sylwetkę staje się czymś niezwykle ważnym i pożądanym. Media w sposób jednoznaczny wiążą wygląd fizyczny ze szczęściem i powodzeniem. Nie starają się lansować różnych typów urody, budowy ciała przedstawiając jeden kanon piękna jako obowiązujący, co w sposób oczywisty rodzi frustrację u osób, które tego kanonu nie wypełniają. Stąd wszechobecna moda na odchudzanie, osiągająca w skrajnych przypadkach tragiczne skutki.

 

 

5. Rokowanie i szanse na wyleczenie

W przypadku najpowszechniejszych zaburzeń odżywiania, anoreksji i bulimii rokowania przedstawiają się następująco:

ANOREKSJA

BULIMIA

40-80% pacjentów udaje się całkowicie wyleczyć

rokowania są najlepsze w przypadku, gdy chory szybko trafia na terapię. Jednak w przypadku bulimii chorzy przez 1 rok bagatelizują objawy

30-40% zdrowieje na tyle aby normalnie funkcjonować, chociaż niektóre objawy niestety się utrzymują

w 20-25% w wyniku terapii objawy choroby ustają i nigdy nie wracają

Istnieje konieczność wizyt kontrolnych do około 4 lat po zakończeniu leczenia

u wielu chorych symptomy wracają incydentalnie w momentach stresu życiowego i

wskaźnik śmiertelności rośnie wraz z czasem trwania anoreksji (około 5-10% po 5 latach, 15-25 % po 20 latach);

Śmiertelność występuje na poziomie około 6%

 

W przypadku obu zaburzeń niezwykle ważne jest jak najszybsze podjęcie leczenia, które pozwoli stawić czoło problemowi. Często chory nie jest sam w stanie dostrzec zagrożenia (zwłaszcza w przypadku anoreksji) lub bagatelizuje je. Dlatego tak ważna jest rola rodziny i osób bliskich, aby nakłonić chorego do leczenia lub w jego imieniu szukać pomocy.

 

 

6. Jakie objawy powinny zaniepokoić rodziców

 

Kiedy choruje dziecko ważne jest aby jak najszybciej zdać sobie sprawę z tego, że dzieje się z nim coś złego. Oto sytuacje, które powinny skłonić rodziców do baczniejszego przyjrzenia się dziecku:

  • dziecko przesadnie interesuje się zdrowym odżywianiem. Czyta poradniki dotyczące rozmaitych diet, zna na pamięć tabele kaloryczne, czyta i przegląda książki kucharskie, portale poświęcone przygotowywaniu jedzenia. Generalnie tematowi temu poświęca zaskakująco dużo czasu,
  • unika spożywania wspólnych posiłków, natomiast chętnie je przygotowuje dla całej rodziny,woli jeść w samotności, aby umotywować takie postępowanie podaje coraz to nowe argumenty,
  • regularnie po posiłkach znika w łazience i przebywa tam stosunkowo długo,
  • obserwujemy systematyczny spadek wagi u dziecka, natomiast ono samo bagatelizuje problem,oprócz restrykcyjnego odżywiania dziecko wiele czasu poświęca wysiłkowi fizycznemu, ćwiczeniom wykonywanym niezwykle regularnie,
  • okresy odchudzania lub wielkiej dbałości o to co spożywa przeplatają się u dziecka z napadami obżarstwa, kiedy potrafi pochłonąć zaskakująco duże ilości jedzenia,
  • jedzenie to jedyna sfera życia, w której dziecko nie idzie na żadne kompromisy.

 

7. Testy związane z zaburzeniami odżywiania

Poniżej przedstawione zostały testy pozwalające wstępnie zdiagnozować problemy z odżywianiem.

Nie zastąpią one jednak wizyty u specjalisty.

Przesiewowa metoda diagnozy zaburzeń odżywiania się, czyli SCOFF.

 

Czy prowokujesz wymioty, kiedy jesteś nadmiernie pełna lub wydaje ci się, że za dużo zjadłaś?

TAK / NIE

Czy martwisz się, że straciłaś kontrolę nad swoim jedzeniem

TAK / NIE

Czy nie miałaś przynajmniej jednej miesiączki w ciągu ostatnich 3 miesięcy?

TAK / NIE

Czy sądzisz, że jesteś gruba, pomimo tego, że inni mówią, że jesteś za chuda?

TAK / NIE

Czy mogłabyś powiedzieć, że jedzenie zdominowało twoje życie?

TAK / NIE

 

Już jedna odpowiedź pozytywna może świadczyć o zagrożeniu jednym z zaburzeń odżywiania się.

 

Kwestionariusz został opracowany przez naukowców z St George's Hospital Medical School i jest obecnie wykorzystywany jako szybkie narzędzie służące do rozpoznawania zaburzeń odżywiania.

TEST ZABURZEŃ ODŻYWIANIA

 

1. Czy mało i niechętnie jesz ?
2. Czy rezygnujesz ze śniadań bądź regularnie opuszczasz obiady ?
3. Czy wyrzucasz jedzenie w ukryciu przed rodzicami, znajomymi ?
4. Czy niepokoisz się na myśl, że będziesz musiał coś zjeść ?
5. Czy opóźniasz posiłki do czasu, aż wszyscy opuszczą kuchnię ?
6. Czy Twoje życie kręci się jedynie wokół jednego tematu, a mianowicie kalorii ?
7. Czy wszystko, co zjesz, przeliczasz na kalorie ?
8. Czy odczuwasz wyrzuty sumienia na myśl o "nadprogramowych" posiłkach ?
9. Czy uważasz, że pokarm Cię zanieczyszcza ?
10. Czy przygotowujesz domownikom wymyślne potrawy, których potem nawet nie spróbujesz ?
11. Czy masz duże wahania nastrojów ?
12. Czy nie nachodzą Cię czasem myśli samobójcze ?
13. Czy czujesz obrzydzenie do siebie i swego ciała ?
14. Czy nie tracisz wyraźnie na wadze ?
15. Czy używasz dużo środków przeczyszczających ?
16. Czy czasem objadasz się ogromną ilością pokarmu ?
17. Czy potem nie zmuszasz się do wymiotów.
18. Czy nie boisz się panicznie, że możesz przytyć ?
19. Czy wciąż wydaje Ci się, że jesteś za gruby/a ?
20. Czy czujesz się osamotniony/a, nikomu nie potrzebny/a

 

Jeżeli na większość tych pytań odpowiedziałeś/łać twierdząco, powinieneś/powinnaś skontaktować się lekarzem, powiedzieć o tym komuś ze znajomych, gdyż Twoje podejście do spraw związanych z jedzeniem jest niewłaściwe.

 

KOMPULSYWNE OBJADANIE SIĘ - TEST

 

Czy jesz kiedy nie jesteś głodna?

Czy sprawiasz sobie „uczty” bez wyraźnego powodu?

Czy masz poczucie winy i wyrzuty sumienia kiedy się objesz?

Czy poświęcasz jedzeniu zbyt wiele czasu i myśli?

Czy czekasz z zadowoleniem i niecierpliwością na chwile, kiedy będziesz mogła jeść w samotności?

Czy z wyprzedzeniem planujesz potajemne uczty?

Czy jesz umiarkowanie w towarzystwie innych, aby później „dopchać się” w samotności?

Czy Twoja waga ma wpływ na sposób w jaki żyjesz?\

Czy próbowałaś być na diecie przez tydzień lub dłużej i rezygnowała ś przed czasem?

Czy czujesz się dotknięta, gdy ktoś mówi ,że wystarczy trochę silnej woli, żebyś przestała się objadać?

Czy wbrew oczywistym faktom, nadal żywisz przekonanie ,że możesz przejść na dietę, kiedy tylko zechcesz?

Czy pożądasz jedzenia o różnych porach dnia i nocy, innych niż pory normalnych posiłków?

Czy jesz, żeby uciec od zmartwień i kłopotów?

Czy kiedykolwiek Twoje zdrowie było zagrożone w wyniku otyłości lub sposobu odżywiania się?

Czy Twoje zachowania związane z jedzeniem unieszczęśliwiają Ciebie i innych?

 

Czy odpowiedziałaś twierdząco na 3 lub więcej pytań? Jeśli tak ,jest możliwe, że masz problem z objadaniem się lub jesteś na drodze, żeby go mieć.

 

 

Nasi Partnerzy